Christus in de Psalmen - Algemeen

Voor een deel zou dit verklaarbaar kunnen zijn uit het feit dat Maria als diepgelovige vrouw zich de taal van de psalmen eigen gemaakt had. Het is echter veel waarschijnlijker dat zij in deze zwangerschap en de komst van de Messias de vervulling zag van zoveel beloften uit de Schriften. Als we naar het loflied van Zacharias in dit hoofdstuk kijken zien we hetzelfde: een veelvuldig gebruik van de psalmen. Hun verwachtingen in verband met de beloofde Messias zijn op de psalmen gebaseerd. Lucas’ verslag laat duidelijk zien dat vele gelovigen de komst van de Messias op korte termijn verwachtten. Wellicht is dat te verklaren uit Daniël, en de profetie over de 70 zeventallen. Maar deze psalmen geven vooral aan hoe God op zou treden voor zijn volk om het te bevrijden van zijn onderdrukkers.

De schrijvers in het Nieuwe Testament

Maria en Zacharias zijn zeker niet de enigen in het Nieuwe Testament die psalmen citeren. Ook de evangelisten en de schrijvers van de brieven citeren regelmatig uit de psalmen. Vaak citeren ze echter maar één vers, waarbij het soms lijkt alsof dat toch enigszins uit het verband is gehaald. Dit doet zich in het bijzonder voor bij psalmen waarvan wij niet gezegd zouden hebben dat zij een profetie van de Messias waren. Opvallend is daarbij dat de schrijvers ook geen enkele poging doen te laten zien waarom zij vinden dat die psalm op Jezus slaat. Zij veronderstellen blijkbaar dat dit voor de lezer volledig duidelijk zal zijn. Bij nadere bestudering van zulke psalmen blijkt dan echter steeds weer dat degene die ze aanhaalt zich volledig bewust is van de samenhang en daar ook een verband in ziet. Vaak geeft die samenhang van dat vers in de psalm dan veel meer achtergrond over de reden waarom het geciteerd wordt dan het citaat zelf, zodat de psalmen ons ook helpen om het Nieuwe Testament beter te begrijpen. Om te zien welke psalmen profetieën van Christus zijn is het Nieuwe Testament daarom een goed uitgangspunt. En wanneer we beter begrijpen hoe de schrijvers de psalmen toepassen zijn we daarna beter in staat om zelf een psalm te lezen als een profetie van de Messias.

Daarnaast vinden we ook dat Jezus zelf uit de psalmen citeert. Soms is dat als een vraag aan de schriftgeleerden, maar een andere keer geeft het ineens een veel dieper inzicht in zijn gevoelens. De evangeliën laten niet zo veel van de gedachten van Jezus zien. Maar als we zien welke psalmen hij citeert, en de omstandigheden waaronder dit gebeurt, krijgen we toch een unieke inkijk in zijn gedachten op dat moment. We zien dan bijvoorbeeld tijdens de kruisiging hoe meerdere psalmen deze situatie beschrijven, maar hoe de psalmen niet blijven bij het lijden maar ook uitzien naar de overwinning, en dat Jezus zich aan het kruis daar ook sterk van bewust is, en blijkbaar ook daardoor gesterkt is.

Een profetie over de Messias

Jezus’ tijdgenoten zullen van een aantal psalmen zeker niet begrepen hebben dat die over de Messias spraken, psalmen die wij zonder meer zien als vervuld in het leven van Jezus. De psalmen over zijn koningschap zullen zondermeer duidelijk geweest zijn, zoals de eerste psalm op onze site, Psalm 2. Deze psalm sloot nauw aan bij hun eigen toekomstverwachting. Maar Psalm 22 gaat weer over het lijden, en zijn tijdsgenoten begrepen deze koppeling zeker niet. Hoewel de woorden opvallend letterlijk in vervulling gaan bij het kruis, hebben zelfs zijn discipelen dit niet opgemerkt. Pas achteraf, als Jezus hen door de psalmen leidt, hebben ze het bijzondere ervan gezien. Dat is een waarschuwing voor ons om er serieus naar te kijken. Want er zijn psalmen die de apostelen citeren die strijdig zijn met het beeld dat sommige christenen van Jezus hebben. Het is dan aan ons om duidelijk te krijgen of ons beeld van Christus onjuist is (zoals dat van de discipelen toen) of dat zo’n citaat bedoeld is om een contrast aan te geven tussen de reactie van mensen en de reactie van Jezus. Daarbij moeten we ook niet uit het oog verliezen dat sommige psalmen, behalve als een profetie van de Messias, ook geschreven zijn in verband met een situatie die de psalmist voor ogen had. Vele van de psalmen zijn gebeden tot God. Dat kan een situatie betreffen waarin de psalmist geen uitweg meer ziet, of als hij ervaart hoe iedereen hem vijandig gezind is, maar soms is de psalm een uiting van vreugde over Gods rijke zegeningen. Dat is de eerste betekenis. Maar de situatie van de psalmist kan soms evenzeer vergeleken worden met de situatie waarin Jezus zich bevindt. Hierin zien de schrijvers van het Nieuwe Testament, of Jezus zelf, dan voldoende aanleiding om de psalm te citeren. Dat wil echter nog niet zeggen dat de reactie van Jezus in alle gevallen dezelfde is als die van de psalmist die de psalm schreef. Het kan dus voor een deel op Jezus toegepast worden, terwijl sommige verzen duidelijk niet op Jezus kunnen slaan.

Van alle Bijbelboeken die in het Nieuwe Testament aangehaald worden komen aanhalingen uit de psalmen het meeste voor. Er wordt uit ongeveer een derde van alle psalmen geciteerd. Vaak zijn deze aanhalingen beperkt tot een enkel vers, of soms maar een zinsnede. Omdat daarbij vaak gebruikt gemaakt wordt van de Septuaginta (de Griekse vertaling van het Oude Testament) zijn de woorden soms wat anders dan we als de vertaling van het Oude testament in onze Bijbels tegenkomen. Maar hoewel de tekst dan wat anders luidt, zien we toch dat de bedoeling van de psalmist daar wel degelijk wordt overgebracht.

In dit gedeelte van onze website bekijken we een selectie psalmen, geschreven tegen heel verschillende achtergronden, en bekijken hoe ze op Christus toegepast kunnen worden. Op zich streven we zeker geen volledigheid na. Er zijn vele malen meer psalmen die op Jezus kunnen slaan dan in dit boekje genoemd. Deze selectie bedoelt uitsluitend voorbeelden te geven van de verschillende soorten, zodat we op basis hiervan zelf in staat zijn de psalmen in een nieuw licht te lezen zodat ze nog meer voor ons gaan betekenen.

Voor meer artikelen over Bijbelse onderwerpen met wisselende diepgang en een verscheidenheid aan schrijvers zie ons maandblad De roeping van boven