Gist en zuurdesem

Op vele plaatsen in de Bijbel wordt gesproken van zuurdeeg (of: zuurdesem). Dit was een stukje deeg dat men zuur had laten worden. Vervolgens werd het door een nieuw deeg gekneed om het te 'doorzuren' (Matteüs 13:33). Het proces is vergelijkbaar met het maken van yoghurt. Het diende om het deeg tijdens het bakken te doen rijzen. Vóór het bakken werd echter eerst weer een beetje van het nieuwe deeg genomen en opzij gezet om zuur te worden als zuurdeeg voor de volgende keer. Moderne vertalers hebben overwogen dat de moderne mens niet meer weet wat zuurdesem is omdat wij gist gebruiken om het deeg te laten rijzen. Ze hebben daarom zuurdesem overal vervangen door gist. Op zich is "desembrood" tegenwoordig nog steeds bij een aantal bakkers te verkrijgen. Bovendien wordt de indruk gegeven dat mensen in die tijd ook gist gebruikten. Je zou met hetzelfde gemak dan bijvoorbeeld rijdier kunnen vervangen door auto.

Dit beeld van zuurdeeg wordt door de Schrift heen gebruikt. Het proces van doorzuren, stukje deeg nemen en zuur laten worden, en weer door het nieuwe deeg kneden om dat te doorzuren, spreekt van een continuïteit; steeds wordt het nieuwe gemengd met het oude. Totdat het 'pascha' (paasfeest) kwam met het 'feest der ongezuurde broden'. Dan moest alle oude zuurdeeg worden weggedaan. Het pascha markeerde de nieuwe oogst en na het feest der ongezuurde broden begon het proces met meel en deeg van de nieuwe oogst opnieuw. Het pascha was dus met recht een nieuw begin waarbij een punt gezet werd achter het oude. Gist kan dit beeld van continuïteit niet overbrengen; het is iets van buitenaf.

Dit beeld wordt verder voortgezet in het Nieuwe Testament, waar gesproken wordt over het zuurdesem der Farizeeën (invloed van hun denkwijze), en later als beeld van de verandering in een mens door het aannemen van Christus (1 Korintiërs 5:5-8): "Weet gij niet, dat een weinig zuurdeeg het gehele deeg zuur maakt? Doet het oude zuurdeeg weg, opdat gij een vers deeg moogt zijn; gij zijt immers ongezuurd. Want ook ons paaslam is geslacht: Christus. Laten wij derhalve feest vieren, niet met oud zuurdeeg, noch met zuurdeeg van slechtheid en boosheid, maar met het ongezuurde brood van reinheid en waarheid." Zoals boven beschreven was het paasfeest, met het paaslam, nauw verbonden met het nieuw begin en ongezuurd brood.

Als je de Bijbel in Gewone Taal (BGT) leest, dan moet je maar proberen te begrijpen waarom gist geassocieerd wordt met slechtheid. Daar staat in deze verzen:

Het ware Paasfeest is dus gekomen, en wij mogen nu voor altijd het Feest van het Brood zonder Gist vieren. Dus weg met alle slechtheid! Laat iedereen alleen nog maar het goede doen.

Voor meer artikelen over Bijbelse onderwerpen met wisselende diepgang en een verscheidenheid aan schrijvers zie ons maandblad De roeping van boven